Dieta w niedoczynności tarczycy i Hashimoto

Czym jest niedoczynność tarczycy?

Hormony wydzielane przez tarczycę regulują wiele reakcji w naszym organizmie. Stan, w którym gruczoł produkuje hormonów zbyt mało, nazywamy niedoczynnością tarczycy. Diagnozuje się to na m.in. na podstawie podwyższonego poziomu hormonu tyreotropowego (TSH). TSH jest produkowany przez przysadkę mózgową – ma on na celu „stymulować" tarczycę do cięższej pracy.

Rola hormonów tarczycy

Hormony tarczycy pełnią kluczową rolę w regulacji wielu procesów w organizmie. Biorą udział w utrzymaniu prawidłowej temperatury ciała, wspierają pracę układu nerwowego i mózgu, serca oraz jelit. Stąd niedoczynność tarczycy może manifestować się na wiele sposobów.

Najczęstsze objawy niedoczynności tarczycy

• Ciągłe uczucie zimna, zimne stopy oraz dłonie
• Zaparcia, uczucie ciężkości, wzdęcia
• Zmęczenie, osłabienie, duża senność w ciągu dnia
• Trudności z koncentracją
• Suchość skóry, wypadanie włosów
• Zatrzymywanie wody i obrzęki twarzy, dłoni, stóp

Ważne: Nieleczona niedoczynność tarczycy może prowadzić do zaburzeń miesiączkowania, trudności w zajściu w ciążę i obniżonego libido.

Choroba Hashimoto

Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy (choroba Hashimoto) jest chorobą, w której układ immunologiczny produkuje przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty-TPO) i przeciw tyreoglobulinie (anty-TG). W wyniku tego dochodzi do rozwoju stanu zapalnego i zaniku komórek tarczycy. Przyczyny powstawania Hashimoto nie są do końca poznane, ale wśród czynników wyznacza się m.in. predyspozycje genetyczne, infekcje wirusowe i bakteryjne, niedoborowa dieta czy nadmierny stres. Występowanie innej choroby autoimmunologicznej (np. celiakii, RZS) zwiększa ryzyko rozwinięcia Hashimoto.

Podstawowe zasady żywienia w niedoczynności i Hashimoto

Nieleczona niedoczynność tarczycy predysponuje do zwiększania się masy ciała. Duże zmęczenie i senność mogą obniżać spontaniczną aktywność i zniechęcać do podejmowania wysiłku. To w połączeniu z brakiem kontroli nad ilością spożywanych kalorii może być przyczyną nadmiernej masy ciała. Niemniej przy prawidłowym poziomie TSH redukcja masy ciała jest jak najbardziej możliwa. W przypadku nadwagi lub otyłości warto wprowadzić dietę niskokaloryczną, jednak należy pamiętać, że zbyt duży deficyt energetyczny może paradoksalnie utrudnić proces odchudzania i prowadzić do niedoborów ważnych składników odżywczych.

Oto kilka dodatkowych zasad bilansowania diety w Hashimoto i niedoczynności tarczycy:

• Dieta powinna być pełnowartościowa i dostarczać odpowiednie ilości składników niezbędnych do produkcji hormonów tarczycy, czyli np. żelaza, jodu, selenu czy cynku.
• Dieta powinna mieć charakter przeciwzapalny. W tym celu zaleca się regularne spożywanie:
  • Warzyw i owoców,
  • Kwasów tłuszczowych nienasyconych (np. omega-3 i omega-6),
  • Przypraw i ziół będących źródłem antyoksydantów.
• Co najmniej 10-15% energetyczności diety powinno pochodzić z białka, które jest niezbędne do produkcji hormonów tarczycy. Rekomendowanymi źródłami białka mogą być:
  • Chude mięso,
  • Chude i tłuste ryby,
  • Nabiał (warto mieć na uwadze, że wśród osób z Hashimoto częściej występuje nietolerancja laktozy),
  • Jaja,
  • Nasiona roślin strączkowych oraz soja i jej przetwory.
• W przypadku występujących zaparć warto zadbać o nawodnienie oraz zwiększenie spożycia błonnika. Błonnik znajduje się w takich produktach jak:
  • Warzywa i owoce (regularne spożywanie kiwi pomaga w walce z zaparciami),
  • Pełnoziarniste zboża,
  • Orzechy i nasiona.

Nie zaleca się stosowania suplementów błonnika bez konsultacji z lekarzem czy dietetykiem. Warto ograniczyć spożycie produktów bogatych w goitrogeny, które zawarte są w warzywach kapustnych (np. brokuły, kapusta, kalafior) i soi. Mogą hamować wchłanianie jodu, jeśli spożywane w dużych ilościach. Produkty te można jeść po obróbce termicznej (np. gotowanie), która zmniejsza zawartość goitrogenów.

Mity żywieniowe w Hashimoto

Dieta bezglutenowa

Stosowanie diety bezglutenowej jest zalecane tylko w przypadku potwierdzonej celiakii. Nieuzasadniona eliminacja glutenu może prowadzić do niedoborów i zaburzeń mikroflory jelitowej. Jeśli podejrzewasz u siebie nietolerancję glutenu lub celiakię, koniecznie skonsultuj się z lekarzem – unikaj samodzielnego stawiania diagnozy.

Soja

Soja w umiarkowanych ilościach jest bezpieczna, ale może ograniczać wchłanianie jodu. Ważne jest zachowanie odstępu co najmniej 4 godzin między spożyciem soi a przyjęciem lewotyroksyny.

Suplementacja jodu

Suplementacja jodu powinna być podejmowana wyłącznie pod nadzorem lekarza, zwłaszcza u osób z Hashimoto, ponieważ nadmiar jodu może nasilać procesy autoimmunologiczne.

Substancje wpływające na wchłanianie leku i główne zasady pobierania lewotyroksyny

• Lek powinien być spożywany na czczo, najlepiej ok. 30-60 minut przed posiłkiem. Zmiana pory przyjmowania leku powinna być skonsultowana z lekarzem.
• Lek popijamy wodą, ale nie wodą wysokozmineralizowaną, z dużą zawartością wapnia.
• Wchłanianie leku poprawia witamina C.
• Kawa i sok grejpfrutowy mogą hamować wchłanianie leku, zatem nie zaleca się stosowania tych napojów bezpośrednio po zażyciu.
• W miarę możliwości śniadanie powinno być ubogie w błonnik.
• Powinniśmy unikać soji i jej przetworów przez 4 godziny od spożycia leku.

Witamina D

Witamina D odgrywa kluczową rolę w regulacji układu odpornościowego, co jest szczególnie ważne w chorobach autoimmunologicznych, takich jak Hashimoto. Niedobór witaminy D często występuje u osób z niedoczynnością tarczycy, a niski poziom tej witaminy może pogłębiać stan zapalny i negatywnie wpływać na funkcjonowanie tarczycy. Badania wskazują, że suplementacja witaminy D może obniżać poziom przeciwciał przeciwtarczycowych (anti-TPO, anti-TG) oraz wspierać regenerację tarczycy. Optymalny poziom witaminy D we krwi powinien wynosić 30–50 ng/ml, dlatego warto regularnie badać jej stężenie. Suplementacja witaminą D powinna być indywidualnie dobrana i prowadzona pod kontrolą lekarza, aby uniknąć skutków nadmiaru.

Podsumowanie:

• Najczęściej występującą chorobą tarczycy jest niedoczynność. Z kolei ona najczęściej jest spowodowana autoimmunologicznym zapaleniem, tj. chorobą Hashimoto.
• Zalecenia dietetyczne są zbieżne z zasadami racjonalnego żywienia. Dieta powinna mieć charakter przeciwzapalny, być bogata w składniki odżywcze oraz antyoksydanty. Nie zaleca się głodówek i diet bardzo niskokalorycznych.
• Suplementacja w niedoczynności tarczycy i Hashimoto powinna być konsultowana z lekarzem i/lub dietetykiem.
• Nie zaleca się stosowania diety bezlaktozowej i/lub bezglutenowej profilaktycznie, bez potwierdzenia nietolerancji laktozy czy celiakii w wynikach badań.

Piśmiennictwo:

1. Ratajczak AE, Moszak M, Grzymisławski M.: Zalecenia żywieniowe w niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto. Piel Zdr Publ 2017; 7(4): 305-311

2. Wojsiat J: Nie tylko leczenie hormonalne. Znaczenie suplementacji w chorobie Hashimoto i niedoczynności tarczycy. Współczesna dietetyka 2019; 21

3. Pastusiak K, Michałowska J, Bogdański P.: Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2017;8(4): 155-160

4. Shulhai AM, Rotondo R, Petraroli M, Patianna V, Predieri B, Iughetti L, Esposito S, Street ME. The Role of Nutrition on Thyroid Function. Nutrients. 2024 Jul 31;16(15):2496. doi: 10.3390/nu16152496. PMID: 39125376; PMCID: PMC11314468.